Willem-Alexander 10 jaar koning!

Hij wil het anders doen dan zijn moeder en voelt zich meer verwant met de stijl van zijn oma Juliana. Op 30 april is Willem-Alexander tien jaar Koning van Nederland. Oranje Boven maakt de balans op. 

Als Koning wil ik mensen aanmoedigen om actief gebruik te maken van de mogelijkheden die ze hebben.
Hoe groot de verscheidenheid ook is, hoe verschillend onze overtuigingen en dromen ook mogen zijn, waar onze wieg ook stond.”
Willem-Alexander klinkt vastberaden tijdens zijn inhuldiging tot Koning op 30 april 2013. Willem-Alexander wil als moderne koning ‘samenbinden, vertegenwoordigen en aanmoedigen’. Hij is een staatshoofd van deze tijd en kiest ervoor zijn eigen naam aan te houden. Door zich niet Willem IV te noemen, toont hij aan dat hij zich op de toekomst richt. Illustratief neemt hij ook afscheid van de oudhollandse spelletjes op Koningsdag.

Wc-pot gooien

De tijd van koekhappen, sjoelen en wc-potten gooien is voorbij. Over die laatste activiteit: ,,In Nederland zijn er dorpen waar ze voor de lol wedstrijden doen in het gooien met wc-potten. Ik heb daar met een glimlach aan meegedaan, maar niet zonder met enige schaamte te denken aan de 2,6 miljard mensen op deze aarde die zelfs niet beschikken over de meest basale structuur om op een waardige manier hun dagelijkse behoefte te kunnen doen.” 

Aardbeving

In 2018 ging Willem-Alexander op Koningsdag in Groningen in gesprek met slachtoffers van de aardbevingen. Het was een bewuste keuze: ,,Voor mij is het niets nieuws, maar we willen ook de rest van Nederland graag laten zien wat hier speelt.” Dat Koningsdag door Willem-Alexander een andere invulling heeft gekregen is echter bijzaak. Veel belangrijker is echter hoe hij zich een jaar na de troonoverdracht manifesteert als Koning. De ramp met de MH17 emotioneert Willem-Alexander en Máxima en die meelevendheid biedt troost. De Koning spreekt over ,,een diepe wond in onze samenleving waarvan het litteken tot in lengte van dagen zichtbaar en voelbaar zal blijven.” Zoals zijn moeder in 1992 meeleeft met de slachtoffers van de Bijlmerramp, zo betrokken is Willem-Alexander met de slachtoffers van MH17. ,,We weten dat hun verlies niet meer goed te maken is. Het verdriet is immens. Het enige dat wij vandaag kunnen doen, is bij hen zijn en luisteren naar hun verhaal.” Ook klinkt er ‘stil applaus’ als hij tijdens dodenherdenking in coronatijd op een lege Dam vraagtekens plaatst bij de rol van koningin Wilhelmina in de oorlog. 

Moeilijke rol

,,Medemensen, medeburgers in nood, voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat.” 
Maar in 2021 bekent de Koning dat hij soms wel degelijk moeite heeft met zijn rol als ‘verbinder’ in de verdeelde samenleving die Nederland is geworden. ,,Sommige thema’s zijn zo gepolariseerd dat het heel lastig is om samen te binden. De noodzaak om samen te binden wordt daardoor alleen maar groter.” 

Ook door zijn eigen toedoen verloopt dat ‘verbinden’ niet altijd naar wens. Aan het begin van de coronacrisis oogst Willem-Alexander bewondering met zijn televisietoespraak. Hij roept op tot ‘alertheid, solidariteit en warmte’. Ook steekt hij medisch personeel een hart onder de riem via videoconferenties. Maar als hij met zijn gezin voor een vakantie naar Griekenland vertrekt, terwijl de bevolking door het kabinet is opgeroepen om vanwege corona niet te reizen, is al dat krediet in één keer weg. 

Niet onfeilbaar

Vanwege de kritiek ziet Willem-Alexander zich genoodzaakt om halsoverkop naar Nederland terug te keren. In een videoboodschap trekt hij deemoedig en ‘met spijt in het hart’ het boetekleed aan. ,,Het doet pijn uw vertrouwen in ons beschaamd te hebben. (…) We zijn betrokken, maar niet onfeilbaar”, zegt de Koning. Een jaar later gaat het opnieuw mis. Willem-Alexander komt voorafgaand aan een EK-wedstrijd van het Nederlands elftal onder vuur na een bezoek aan de ‘Oranjestraat’ in Den Haag. Willem-Alexander lapt de coronaregels aan zijn laars. Hij houdt niet voldoende afstand en schudt de handen van buurtbewoners. Premier Mark Rutte vindt dat we niet moeten overdrijven. ,,Niet goed, maar laten we het niet te zwaar maken. Kleine en soms wat grotere uitglijders mogen geen afbreuk doen aan het feit dat
Willem-Alexander niet wegloopt voor ‘gevoelige kwesties’. Zoals de rol van zijn overgrootmoeder Wilhelmina tijdens de oorlog; de vorstin had weinig empathie getoond met de Joodse gemeenschap. Ook biedt de Koning tijdens een staatsbezoek aan Indonesië excuses aan voor Nederlands geweld tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. 

Moedig initiatief

Willem-Alexander is zich ook bewust van ‘de misdadigheid van de slavernij’. ,,Voor wat er toen aan onmenselijks is aangericht in de levens van mannen, vrouwen en kinderen, draagt nu niemand de schuld. Door de misdaad tegen de menselijkheid die de slavernij was te erkennen, leggen we een fundament onder een gezamenlijke toekomst.” Moedig neemt hij het initiatief tot een onafhankelijk onderzoek naar de rol van zijn eigen familie. De Koning besluit dat de Gouden Koets vanwege het koloniale verleden niet meer wordt gebruikt op Prinsjesdag. Dat Willem-Alexander zich bewust is van het soms pijnlijke verleden betekent niet dat hij geen oog heeft voor misstanden in  het heden. Hij stelt kasteel Het Oude Loo, dat deel uitmaakt van het koninklijk domein, ter beschikking voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen.
De Koning weet wat er speelt in de samenleving en brengt troost waar hij kan. Maar al die inspanningen ten spijt, blijkt uit enquêtes dat zijn populariteit de laatste tijd afneemt.

Eigen middelen

Die dalende populariteit heeft ook vaak te maken met geld. Zo wordt verontwaardigd gereageerd als blijkt dat de privévertrekken van de Koning in Huis ten Bosch met belastinggeld zijn opgeknapt, terwijl Willem-Alexander zelf voor die kosten had moeten opdraaien. Ook roept de aankoop van een peperdure boot, dat de Koning overigens uit eigen middelen betaalt, vragen op. Zoals eerder ook de aankoop van zijn Griekse vakantievilla tot veel gedoe leidt.
Mensen mopperen over ‘schaamteloos strooien met geld’ en ‘verspilling van belastinggeld’. Dat de Koning over voldoende financiële middelen beschikt om verre reizen te maken, een fraaie vakantievilla in Griekenland en een duur jacht bezit, leidt kennelijk tot jaloezie. Daar kan Willem-Alexander weinig aan doen. Maar ook zijn eigen ‘koppige gedrag’ leidt soms tot slechte publiciteit. Zo weigert Willem-Alexander om kroondomein Het Loo het gehele jaar voor het publiek open te houden. Wie na tien jaar de balans opmaakt, komt tot de conclusie dat Willem-Alexander enorm zijn best doet.

Zijn moeder

Hij wilde qua regeerstijl in de voetsporen treden van zijn oma. Dat lukt hem ook. Hij luistert
naar geluiden uit de samenleving en probeert daar gehoor aan te geven. Maar soms trekt
de Koning een grens en weigert hij te voldoen aan de wensen van de goegemeente. En daarmee lijkt koning Willem-Alexander meer op zijn moeder dan hij misschien zelf denkt.