Column Jos la Grande: ‘Zet de bijl in de publieke omroep. Hak de oude boom om en plant een nieuwe!’

Niets gehoord, niets gezien of gedaan. Decennialang behoorden de geilneverij, het verbaal en fysiek geweld en ander ontoelaatbaar gedrag tot de Cosa Nostra van Hilversum. Als ware het een heuse maffiaorganisatie met een onderlinge omertà, een bizarre geheimhoudingsplicht. Wie er naar buiten lekte, kon zijn baan op een Hilversumse redactie wel vergeten.

Het is de verdienste van de journalistiek en de commissie-Van Rijn dat dit smerige gezwel, gefinancierd met publiek geld, eindelijk is blootgelegd. ,,We zijn geschrokken”, zo begon Van Rijn in zijn uitleg over de schande van Hilversum. De verantwoordelijkheden zijn zoekgemaakt bij de publieke omroep, stelde Van Rijn vast.

Tussen de 15 aanbevelingen ontbrak de belangrijkste. Deze publieke omroep met zijn 13 omroepen en hun bazen, die regeren over hun ‘land’ als Koning Toto, de immense bureaucratie, de ondoorzichtige besteding van de overheidsgelden, het verachtelijke landjepik om zendtijd (zie de laatste schermutselingen in de talkshowoorlog) en een steeds meer uitdijende organisatie heeft zijn langste tijd gehad.

Subsidieslurpers

Het is dezelfde publieke omroep, die jarenlang bescherming genoot van Den Haag waardoor private mediabedrijven op achterstand werden gezet in hun mogelijkheden om te groeien. Commerciële concurrentie werd eveneens gefrustreerd door absurde regelgeving om Berlusconi-achtige toestanden buiten de deur te houden. De twee grootste mediabedrijven in ons land kwamen hierdoor in Belgische handen.

Publiek bezit, zoals de omroepgegevens, mochten door derden niet (of tegen torenhoge vergoedingen) worden gebruikt. Bovendien was er altijd wel een baantje in Hilversum voor een gesjeesde politicus. PvdA’er Marcel van Dam is een goed voorbeeld hoe innig de banden waren tussen Den Haag en Hilversum.

De eerste reacties vanuit Hilversum op het rapport zijn werkelijk hilarisch. Er wordt naar elkaar gewezen door laffe bestuurders die zeggen ‘wir haben es nicht gewusst’. Waarschijnlijk omdat ze vaker in een vergaderzaal zaten dan in een studio of dat het liegen hen wel goed uitkomt. Sommigen van deze bestuurders zitten al langer dan tien jaar op hun stoel, allen verslaafd aan de macht en het subsidieslurpen. Wie kun je daar nog vertrouwen in Hilversum? Het is zo rot als een nispel.

Het moet anders

Dit rapport-Van Rijn moet het begin worden van een compleet nieuwe publieke omroep. Een veel kleinere omroep wel te verstaan. Ook één zonder die vermaledijde omroepen. De onderlinge concurrentie leidt inderdaad tot raar gedrag. Ook moet er een publieke omroep komen die journalisten normaal behandelt en ze een vast contract aanbiedt. Want hoe inconsequent is het om een rondreizend circus van jonge redacteuren langs de redacties (en dus inwisselbaar zijn) als het gaat om achtergrond te laten bestaan, terwijl dezelfde omroepen zich in hun programma’s moeten onderscheiden op basis van hun grondbeginselen?

Dus een kleinere publieke omroep, die minder programma’s maakt (dus franje gaat ervan af), zenders vult, digitaal overlaat aan de markt en die ons als belastingbetalers ook minder kost. Laten we voor het gemak de huidige jaarbegroting van meer dan 1 miljard euro halveren, en beginnen met hakken in het management. We moeten ook naar een publieke omroep die zelf ook weer productiehuis wordt en de regie houdt over hoe er met de medewerkers wordt omgaan: namelijk fatsoenlijk.

Zet de bijl erin

Het machtsvertoon (Wij zijn Hilversum) moet je radicaal bij de wortel aanpakken. Er ligt hier een taak voor het nieuwe kabinet. Niet langer pappen en nathouden, maar de bijl erin. Doe het ook voor de duizenden goedwillende medewerkers, die door hun leidinggevenden zijn geterroriseerd en mentaal werden gemarteld. Sommigen van die leidinggevenden zitten inmiddels hoog en droog bij RTL en Talpa. Anderen kleven nog op hun stoel. Hoe triest is dat?

Soms moet je een daad stellen. Dat is nu. Hak de oude boom om en plant een nieuwe.