Koningin Margrethe zorgt voor vuurwerk

In Nederland zijn oliebollen een oudjaarstraditie, net zoals in Denemarken het gezamenlijk kijken naar de nieuwjaarstoespraak van koningin Margrethe II een traditie is. Maar dit jaar was anders, en hoe!

Maar liefst 52 jaar lang was de nieuwjaarstoespraak van koningin Margrethe een eenvoudige vertoning, zonder opsmuk, slechts één camera en voorlezend vanaf papier. Maar deze keer, tot ieders verrassing, bracht Margrethe een onverwachte wending: ze kondigde aan binnen veertien dagen af te treden. ‘Koningin zorgt voor het grootste vuurwerk van het jaar’, kopten de kranten. De Denen waren met stomheid geslagen. Ze knepen zich in de arm en controleerden de inhoud van hun glazen: wát heeft ze gezegd? Was dit niet dezelfde koningin die sinds jaar en dag uitlegde dat ze door zou gaan tot aan haar dood? In een gesprek met Oranje Boven in 2015 bevestigde ze nog eens dat aftreden – zoals gebruikelijk in Nederland – voor haar geen optie was. ,,Dit ambt is voor het leven.” En nu opeens een draai van 180 graden die zelfs premier Mette Frederiksen compleet verraste. Frederiksen, die traditioneel een dag na de koningin een toespraak voor radio en televisie houdt, kon haar tekst in de prullenmand gooien. Het moest gaan over de onverwachte troonswisseling en de regeertijd van de koningin. 

Historische datum 

Margrethe liet weten dat haar rugoperatie eerder in het jaar haar aan het denken had gezet. De geest wilde misschien nog wel, maar het lichaam steeds minder. ,,Het is een goed moment om de troon over te dragen aan kroonprins Frederik”, aldus de 83-jarige koningin. Ze koos een historische datum: 14 januari, de dag waarop ze zelf in 1972 door het overlijden van haar vader koning Frederik IX koningin was geworden. Dat betekende wel dat er amper twee weken voorbereidingstijd waren voor de Tronskifte, zoals de troonswisseling in het Deens heette. En in die tijd ging het gewone programma – met een hele trits nieuwjaarsontvangsten – gewoon door. 

Handtekening 

Voordeel was wel dat Denemarken geen kroningsplechtigheid kent, zoals de Britten, en zelfs geen inhuldiging zoals in Nederland of eedaflegging zoals bij de Belgen. Margrethe hoefde alleen een document te ondertekenen – zoals koningin Beatrix dat op 30 april 2013 ook deed – en daarmee was de overdracht een feit. Op het moment dat ze haar handtekening had gezet, was haar zoon de nieuwe koning Frederik X (55) en haar kleinzoon Christian (18) de nieuwe kroonprins van Denemarken.
Die ondertekening vond plaats tijdens een bijeenkomst van de Staatsraad, in Christiansborg Slot – een immens complex in het hartje van Kopenhagen dat dubbelt als paleis en parlementsgebouw. Volgens een sinds de negentiende eeuw bestaande traditie, maakte de premier daarna vanaf het balkon van Christiansborg bekend dat er een nieuw staatshoofd is en stelt hem voor.

Geschiedenis

In Nederland deden de op dat moment al afgetreden koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix dat zelf, maar in Denemarken is dat de taak van de premier. Logisch ook, want tot nu toe vond de proclamatie altijd plaats ná het overlijden van de vorige koning (het waren altijd koningen). In 878 jaar was er geen vorst meer afgetreden – ook wat dat betreft schreef koningin Margrethe dus geschiedenis. Toen Frederik met de premier op het balkon verscheen, zat zij alweer thuis voor de televisie in paleis Amalienborg. 

Te kwaad

Frederik X – de Deense koningen heten al eeuwen afwisselend Christian of Frederik, de stand is nu gelijk: 10-10 – kreeg het snel te kwaad toen hij werd toegejuicht door de tienduizenden die op het plein voor Christiansborg urenlang de winterkou hadden getrotseerd. Het enthousiasme werd nog groter toen eerst zijn vrouw, nu koningin Mary, en daarna ook hun vier kinderen Christian, Isabella, Vincent en Josephine, zich bij hem voegden. Frederik pinkte traantjes weg, kuste Mary en beloofde in een korte toespraak
koning van alle Denen te willen zijn, waarbij hij Groenland en Faeröer niet vergat. Daarna ging het koningspaar in een koets naar Amalienborg, de kinderen er in een auto achteraan. Ook daar had zich een grote menigte verzameld die het wachten beloond zag met een extra balkonscène. 

Huizenhoog

Inmiddels zijn de vlaggetjes en slingers opgeborgen en is Frederik aan het werk. Zijn populariteitscijfers zijn huizenhoog, maar één telefoontje naar zijn Nederlandse vriend en collega Willem-Alexander leert hem dat zoiets snel kan veranderen. Margrethe had in 52 jaar veel krediet opgebouwd, Frederik zal dat moeten verdienen en heeft geen halve eeuw de tijd. Maar dankzij het verrassende besluit van zijn moeder – volgens een mededeling van het hof kreeg hij het pas drie dagen van tevoren te horen – kon hij wel een feestelijke start maken, en kan hij nog altijd aankloppen voor advies.